Η ΑΝΑΓΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΔΑΦ/ΝΥ, ΜΕ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΝ "ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΩΝ"

Δημήτρης Αρβανίτης, Εργοθεραπευτής - Συν. του ΚΥΚΛΟΣ-Κέντρο Λόγου κ Μάθησης

Η “γιορτή των ερωτευμένων” ή του Αγίου Βαλεντίνου στις 14 Φεβρουαρίου, γιορτάζεται πλέον σε όλο τον κόσμο και στην χώρα μας από μικρούς και μεγάλους. Αποτελεί ευκαιρία για μια περισσότερο χαρούμενη και ερωτική διάθεση και για βελτίωση των σχέσεων, μερικές φορές και για έκφραση συναισθημάτων ανάμεσα στα άτομα.Ακόμη και άτομα μικρότερης ηλικίας , παιδιά και έφηβοι, κοινωνούν το πνεύμα της γιορτής, αφού σήμερα δια των μέσων μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας αλλά και του διαδικτύου μεταφέρονται οι πληροφορίες, υλικό και διαφημίσεις σχετικών ειδών (δώρα, κ.ά.).Όσον αφορά τα άτομα με προβλήματα που αφορούν την κοινωνική επικοινωνία, συναλλαγή και αλληλεπίδραση (όπως άτομα με ΔΑΦ η ΝΥ), αυτά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην δημιουργία σχέσεων στο σχολικό η το κοινωνικό περιβάλλον, ακόμη και φιλικών η και ερωτικών σχέσεων.Παρ όλα αυτά είναι ξεκάθαρο ότι τα άτομα αυτά έχουν κάθε δικαίωμα για εκπαίδευση και ευκαιρίες για ανάπτυξη σεξουαλικών σχέσεων(Koller 2000).
Προβληματισμός υπάρχει βέβαια ως προς τις προυποθέσεις για την ανάπτυξη τέτοιων προγραμμάτων, όμως είναι βέβαιο ότι χωρίς εξατομικευμένη εκπαίδευση τα άτομα με ΔΑΦ εμφανίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στην δημιουργία σχέσεων, ενώ είναι ευάλωτα σε σεξουαλική κακοποίηση. Επίσης είναι εύκολο να απομονωθούν κοινωνικά η/και να αναπτύξουν μη αποδεκτές συμπεριφορές. ( Travers J. Tincani M., 2010). 
Η αφορμή της γιορτής του Αγίου Βαλεντίνου μπορεί να αξιοποιηθεί στα πλαίσια εκπαιδευτικών η θεραπευτικών προγραμμάτων για την ανάπτυξη ενδιαφερόντων, γνώσεων και δεξιοτήτων που αφορούν την ικανότητα δημιουργίας σχέσεων, την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και την ασφαλή σεξουαλικότητα.Ειδικότερα είναι δυνατό μέ την χρήση μεθόδων εξατομικευμένης η / και ομαδικής παρέμβασης και λαμβάνοντας υπ όψη το νοητικό και αντιληπτικό επίπεδο των ατόμων, να αναπτυχθούν έννοιες και δεξιότητες όπως:

α. Σωματικές διαφορές ανάμεσα στα φύλα – Σωματική ανάπτυξη και χαρακτηριστικά φύλου.β. Υγιεινή και περιποίηση – αισθητική σώματος.γ. Ένδυση επιλογή ενδυμάτων σε σχέση με το φύλο.δ. Ο κύκλος των ατόμων του περιβάλλοντος. Συγγενείς – Φίλοι – Γνωστοί – Άγνωστοι.ε. Δεξιότητες επικοινωνίας, έναρξης και διατήρησης σχέσεων.στ. Διάκριση φιλικών και ερωτικών σχέσεων- Έννοιες όπως φιλία η έρωτας μπορεί να μην είναι διακριτές.ζ. Δεξιότητες δημιουργίας ερωτικών σχέσεων.
η. Προφυλάξεις και ασφάλεια στις ερωτικές σχέσεις.θ. Αυτοικανοποίηση – Πότε? – Πού?ι. Τεχνικές ερωτικών πράξεων.κ. Γάμος – Οικογένεια – Γεννετήσιες λειτουργίες του άνδρα και της γυναίκας. 

Προγράμματα που στοχεύουν στα παραπάνω μπορεί να περιλαμβάνουν την χρήση κοινωνικών ιστοριών (social stories), δομημένων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με οπτικοποιημένο υλικό (TEACCH), δραματοποίηση και role-playing, ατομικές η/και ομαδικές στοχοκατευθυνόμενες δραστηριότητες εργοθεραπείας και τέχνης. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων λεκτικής η /και εναλλακτικής επικοινωνίας μέσω προγράμματος λογοθεραπείας είναι επίσης χρήσιμη. 

Τα θεραπευτικά η/και εκπαιδευτικά αυτά προγράμματα προτείνεται να πραγματοποιούνται πάντα μετά από ενημέρωση, γραπτή έγκριση αλλά και με τη συνεργασία των γονέων. Επίσης απαραίτητα από θεραπευτές που έχουν ήδη κερδίσει την εμπιστοσύνη τους και επιπλέον έχουν εγκαθιδρύσει θεραπευτική σχέση με το παιδί, τον έφηβο η το νεαρό άτομο.

Πηγές υλικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον σχεδιασμό τέτοιων παρεμβάσεων είναι:
Online resources
Autism and Sex Education
A collection of information and resources.
Autism Education Trust – The Den – Get the Facts
Videos exploring puberty, sex, contraception, masturbation and sexual hygiene
Behaviour guidelines (NAS)
Easy Health easy read leafletsInappropriate behaviour Lynne Moxon (video, scroll down to Showcase videos)
NSPCC Online safety advice and tools
Science: human body and mind (BBC)
Sex Education Forum information sheets
Social skills (NAS)
Social storiesTM and comic strip conversations (NAS)
The Underwear Rule (NAS and NSPCC)
A library of symbols and pictures in Word to explain sexual health (Tom Morr Accessibility By Design)
Visual supports (NAS)

Βιβλιογραφία:
1. Koller, R. (2000). Sexuality and adolescents with autism. Sexuality and Disability, 18, 125–135.2. T ravers ,J. Tincani, M. ( 2010 ). Sexuality Education for Individuals with Autism Spectrum Disorders: Critical Issues and Decision Making Guidelines. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 2010, 45(2), 284–293