ΑΤΟΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ & ΕΦΗΒΟΥΣ

Τι είναι η Ψυχοθεραπεία; 

Ο Carl Rogers κάποτε είχε πει: 

«Το παράδοξο είναι, ότι αν αποδεχθώ τον εαυτό μου για αυτό που είμαι, τότε ακριβώς μπορώ να αλλάξω»

Το συγκεκριμένο απόφθεγμα θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια και τη σημασία της ψυχοθεραπείας. 

Όσο περισσότερο ειλικρινείς είμαστε με τον ίδιο μας τον εαυτό, τόσο αυξάνεται η ευκαιρία που έχουμε να ζήσουμε μία ικανοποιητική και παραγωγική ζωή. Κάτι τέτοιο αποτελεί σημαντική πρόκληση και μπορεί, ενδεχομένως να είναι δύσκολο να επιτευχθεί χωρίς την βοήθεια ενός “οδηγού”. Στην προκειμένη περίπτωση ο ρόλος του/της ψυχοθεραπευτή/τριας μετουσιώνει τον ρόλο αυτού του “οδηγού”. Συγκεκριμένα, η ψυχοθεραπεία συνιστά μια μορφή θεραπευτικής παρέμβασης, η οποία διεξάγεται μεταξύ θεραπευτή/θεραπεύτριας (ψυχολόγος/ ψυχοθεραπευτής/τρια) και θεραπευόμενου/ης με σκοπό την αντιμετώπιση ποικίλλων ψυχικών διαταραχών, συναισθηματικών δυσκολιών και προβλημάτων σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής και της καθημερινότητας. Συγκεκριμένα, η ατομική ψυχοθεραπεία συμβάλλει στην εξάλειψη και/ή στον έλεγχο των ενοχλητικών συμπτωμάτων, έτσι ώστε το άτομο να μην χάνει την λειτουργικότητά του, ενισχύοντας την ψυχική ανθεκτικότητά του καθώς και την αίσθηση της ψυχικής ευεξίας του. 

Καθημερινά όλοι οι άνθρωποι ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια πληθώρα δυσκολιών, κάποιες όμως δυσκολίες μπορεί να οδηγήσουν το άτομο σε μία κατάσταση που αδυνατεί να βρει τρόπους για την αντιμετώπισή τους: για παράδειγμα, ένα μετατραυματικό γεγονός, η ασθένεια ή η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ένας χωρισμός, ή ακόμη και συγκεκριμένες ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη ή τα αυξημένα επίπεδα άγχους. Το πιο σημαντικό στη διαδικασία αντιμετώπισης των δυσκολιών είναι η αναγνώρισή τους. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι μια επιτυχημένη θεραπεία οδηγεί σε αυξημένη ικανότητα του ατόμου να ανέχεται αρνητικά συναισθήματα και να είναι σε θέση, όταν αναστατώνεται, να χρησιμοποιεί στρατηγικές. 

Υπάρχουν διάφορα είδη προσεγγίσεων ψυχοθεραπείας. Ορισμένες προσεγγίσεις μπορεί να λειτουργήσουν καλύτερα για συγκεκριμένα προβλήματα ή ζητήματα. Οι πιο διαδεδομένες προσεγγίσεις Ψυχοθεραπείας είναι οι εξής: 

• Γνωσιακή Συμπεριφοριστική 

• Ψυχοδυναμική 

• Ψυχοθεραπεία GESTALT 

• Yπαρξιακή Ψυχοθεραπεία 

• Συστημική Ψυχοθεραπεία 

• Προσωποκεντρική 

• Ψυχανάλυση 

•Ψυχοθεραπεία βασισμένη αποκλειστικά στην Ενσυνειδητότητα (Mindfulness Psychotherapy) 

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί/εφαρμοστεί σε συνδυασμό με φάρμακα ή άλλες θεραπείες/τεχνικές. 

Όπως υπάρχουν οι διαφορετικές προσεγγίσεις της ψυχοθεραπείας, υπάρχουν και τα διαφορετικά είδη όσον αφορά τον τρόπο διεξαγωγής των συνεδριών. Τα είδη είναι τα εξής: · Ατομική Ψυχοθεραπεία, 

· Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία, 

· Θεραπεία Ζεύγους, 

· Ομαδική Ψυχοθεραπεία, 

· Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Εφήβων. 

Τόσο ο/η θεραπευόμενος/η όσο και ο/η ψυχοθεραπευτής/τρια είναι καλό να συμμετέχουν ενεργά και συνεργατικά στην ψυχοθεραπεία. Οι στόχοι της θεραπείας και οι ρυθμίσεις για τη συχνότητα των συναντήσεων καθορίζονται από κοινού από τον/τη θεραπευόμενο/η και τον/την ψυχοθεραπευτή/τρια. Είναι σημαντικό να ορίζεται ένα συγκεκριμένο και σταθερό πλαίσιο όπου καθορίζεται το μέρος, η μέρα και η ώρα. Η διάρκεια της ατομικής ψυχοθεραπείας ώστε να είναι επαρκής και αποτελεσματική έχει οριστεί στα 45–50 λεπτά της ώρας. Η εμπιστοσύνη και η θεραπευτική σχέση μεταξύ τους είναι απαραίτητη για να συνεργαστούν αποτελεσματικά και να επωφεληθούν από αυτή τη διαδρομή αναζήτησης, ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας. 

Τέλος, γίνεται πάντα σεβαστό το απόρρητο και ο/η Ψυχοθεραπευτής/τρια ακολουθεί πάντα τον κώδικα δεοντολογίας. Η ατομική ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμη (μερικές συνεδρίες) που στοχεύει σε άμεσα ζητήματα, ή μακροπρόθεσμη (διαρκεί μήνες ή χρόνια) που στοχεύει στην αντιμετώπιση πιο μακροχρόνιων και περίπλοκων ζητημάτων. Εν κατακλείδι, κατέχει σημαντικό ρόλο στην πρόβλεψη του θεραπευτικού αποτελέσματος η ανάπτυξη της “θετικής θεραπευτικής συμμαχίας.” Η θεραπευτική συμμαχία συνιστά μια ισότιμη σχέση, η οποία εμπεριέχεται από συναίσθημα και στην οποία θεραπευτής/τρια και θεραπευόμενος/η λειτουργούν συνεργατικά. 

Ατομική ψυχοθεραπεία Παιδιού και Εφήβου 

Η Ατομική Ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων είναι μία από τις βασικότερες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους στην κλινική πρακτική. Συνιστάται σε παιδιά και εφήβους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες όπως: 

• Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (φάσμα αυτισμού) 

• Δυσκολίες συναισθηματικού τύπου (όπως κατάθλιψη, υπερβολική συστολή, διαχείριση άγχους, κρίσεις πανικού ή θυμού, έλλειψη αυτοπεποίθησης), 

• Δυσκολίες λόγω αλλαγών στο οικογενειακό περιβάλλον (πένθος, διαζύγιο) 

• Θέματα διαχείρισης συμπεριφοράς (διάσπαση προσοχής ή/και υπερκινητικότητα, εναντιωματική-προκλητική διαταραχή) 

• Δυσκολίες ένταξης στον κοινωνικό περίγυρο (δημιουργία φιλίας) 

• Διαταραχές ύπνου και διατροφής (ψυχογενής βουλιμία, νευρική ανορεξία) 

Ο/Η ψυχοθεραπευτής/τρια του παιδιού/εφήβου είναι σημαντικό να δημιουργήσει ένα κλίμα που αποπνέει ασφάλεια και εμπιστοσύνη χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες μεθόδους ώστε σταδιακά το παιδί/έφηβος να μπορέσει να νιώσει άνετα και να μοιραστεί τις σκέψεις και τις ανησυχίες του. Επειδή τα παιδιά/έφηβοι διαφέρουν ως προς τον τρόπο που εκφράζουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους σε σχέση με τους ενήλικες, διαφέρουν και οι τεχνικές που χρησιμοποιούν οι ψυχοθεραπευτές των παιδιών/εφήβων. 

Η πιο διαδεδομένη τεχνική είναι το παιχνίδι. Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μπορεί να εκφράσει πιο εύκολα τα συναισθήματά του. Η παρατήρηση στο ελεύθερο παιχνίδι βοηθάει τον/την ψυχοθεραπευτή/τρια να κατανοήσει καλύτερα τις ψυχικές λειτουργίες του παιδιού. Άλλες τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι το “παιχνίδι ρόλων” και η “καθοδηγούμενη φαντασία”. Το ασφαλές πλαίσιο της συνεδρίας καθιστά ελεύθερο το παιδί να δοκιμάζει “σενάρια” που ενδεχομένως το δυσκολεύουν στην καθημερινότητα του. Επίσης, η ζωγραφική αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στη θεραπευτική διαδικασία. Το παιδί έχοντας στη διάθεσή του την κατάλληλη γραφική ύλη (π.χ., χαρτιά, μολύβια, χρωματιστούς κ.ά.) μπορεί να τα χρησιμοποιήσει και να βοηθηθεί να εκφραστεί με ποικίλους τρόπους. Μέσα από τη σχέση εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται με τον/την ψυχοθεραπευτή/τρια, το συμβολικό παιχνίδι, τις εικαστικές δημιουργίες, τα παιδιά καταφέρνουν να βρίσκουν τρόπους να εκφράζουν και να επεξεργάζονται τα συναισθήματά τους και να ξεπερνούν τις δυσκολίες. 

Τέλος, ο σημαντικότερος στόχος κατά την ολοκλήρωση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας είναι το παιδί/έφηβος να είναι ικανό να εγκαθιδρύσει τις νέες συμπεριφορές που έχουν κατακτηθεί μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας (κατα τη διάρκεια των συνεδριών) σε όλα τα πλαίσια της ζωής του (τόσο στο οικογενειακό όσο και στο φιλικό πλαίσιο). 

Από την ψυχοθεραπευτική ομάδα του κέντρου, 

Παπαγεωργίου Αθηνα, Ψυχολόγος MSc "Ψυχική Υγεία παιδιών & Εφήβων", Εκπαιδευόμενη στην Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία/Θεραπεία Αποδοχής & Δέσμευσης

Τζιβάρα Μπέττυ, Ψυχολόγος BA, MA "Εφαρμοσμένη Εκπαιδευτική Ψυχολογία" 

Βιβλιογραφία 

American Psychological Association. (2020, July 31). Understanding psychotherapy and how it works. Retrieved from:

http://www.apa.org/helpcenter/understanding-psychotherapy.aspx

Doran, J. M. (2016). The working alliance: Where have we been, where are we going?. Psychotherapy Research, 26(2), 146-163.

Howard, S. (2017). Skills in Psychodynamic Counseling & Psychotherapy. United States, United Kingdom & New Delhi: SAGE Publications, Ltd.

Parekh, R., Givon, L. (2019). What is Psychotherapy? Retrieved from:

https://www.psychiatry.org/patients-families/psychotherapy

Καραμανωλάκης, Χ., Μιχόπουλος, Γ., & Χαραλαμπάκη, Κ. (2015). Η θεραπευτική σχέση: Θεραπευτικές προσεγγίσεις από την ψυχαναλυτική, τη γνωσιακή και τη συστημική οπτική. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.