ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν τα άτομα με Διαταραχή του Φάσματος του Αυτισμού

Τί είναι η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος;

Οι Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) ορίζονται ως αναπτυξιακές διαταραχές και χαρακτηρίζονται από μια δυάδα πυρηνικών συμπτωμάτων. Τα πυρηνικά αυτά συμπτώματα αναφέρονται στην αδυναμία κοινωνικής επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης καθώς και στις περιορισμένες και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, ενδιαφέροντα και δραστηριότητες (APA, 2013).  

Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (Centre for Disease Control and Prevention) 16.8 στα 1.000 παιδιά (αντιστοιχία 1 στα 59 παιδιά) έχουν διαγνωσθεί με τη συγκεκριμένη διαταραχή στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Baio και συν., 2018). Όσον αφορά την αιτιολογία, δεν υπάρχει μια μεμονωμένη αιτία αλλά πολλές θεωρίες που εξηγούν τα αίτια του αυτιμού. 

Τί είναι η κοινωνική επικοινωνία;

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η κοινωνική επικοινωνία αποτελεί ένα από κύρια κριτίρια για την διάγνωση του αυτισμού.

Η επιτυχής κοινωνική επικοινωνία απαιτεί από το άτομο να ξεπεράσει τις πληροφορίες που δέχεται με κυριολεκτικό τρόπο, να είναι ικανό να αντλήσει το νόημα και να απαντήσει κατάλληλα μέσα από τις γνώσεις και τις εμπειρίες του (Gibbs και συν., 2012). Σε άλλες περιπτώσεις, η επιτυχής επικοινωνία απαιτεί τη χρήση της γλώσσας σε κοινωνικά πλαίσια (κοινωνική επικοινωνία).

Ένας ευρύς ορισμός για την κοινωνική επικοινωνία, θα μπορούσε να συμπεριλάβει την κατανόηση του ατόμου σχετικά με τις προθέσεις των ομιλητών, τις λεκτικές και μη λεκτικές ενδείξεις που υποδηλώνουν τις προθέσεις, καθώς και την ερμηνεία του ατόμου για το περιβάλλον, τους κοινωνικούς κανόνες, τις προσδοκίες και τον τρόπο με το οποίο συνυπάρχουν με τα δομικά στοιχεία της γλώσσας (λεξιλόγιο, σύνταξη, φωνολογία) προκειμένου η επικοινωνία να είναι επιτυχής (Norbury, 2014).

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, μεγαλύτερη δυσκολία στις κοινωνικές δεξιότητες και τη γενίκευση αυτών των ικανοτήτων, φαίνεται να εντοπίζονται στα άτομα με Αυτισμό Υψηλής Λειτουργικότητας (Gantman και συν. 2012) παρά το γεγονός ότι θεωρούνται υψηλά λειτουργικά άτομα λόγω του εν δυνάμει μέτριου ή υψηλού δείκτη νοημοσύνης (Downs και συν., 2004). 

Τί δυσκολίες αντιμετωπίζουν τα άτομα με ΔΑΦ αναφορικά με την κοινωνική επικοινωνία;

Με βάση όλα τα παραπάνω, φαίνεται ότι τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ικανότητα να κατανοούν 

• τις σκέψεις 

• τα αισθήματα 

• τις προθέσεις και 

• τα κίνητρα άλλων ανθρώπων (Kaland και συν, 2011) 

Ακόμη, κατά την επικοινωνιακή αλληλεπίδραση, τα άτομα αυτά συχνά εμφανίζουν δυσκολίες 

• στην ανταπόκριση
• στην ερμηνεία μη λεκτικών σημαδιών 
• στην πραγματοποίηση και διατήρηση βλεμματικής επαφής 
• στο να παρουσιάσουν κατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις και 
• στο να χρησιμοποιούν μη λεκτικές συμπεριφορές (APA, 2000)

Τα παιδιά με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας εμφανίζουν έντονη δυσκολία στους παρακάτω τομείς κατανόησης της κοινωνικής επικοινωνίας 

• κατανόηση/χρήση ειρωνείας

• κατανόηση/χρήση μεταφορικού λόγου

• κατανόηση των προθέσεων των άλλων (Norbury, 2005)

• δυσκολεύονται να εξάγουν συμπεράσματα κατά την ακρόαση μιας αφήγησης (Colle και συν, 2008) 

• δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν ή να κάνουν χρήση των σημείων εκείνων που υποδηλώνουν την έναρξη μια συζήτησης (Wang και συν, 2006)

Υπάρχουν πλέον πολλά εκπαιδευτικά μοντέλα για την κατανόηση της κοινωνική επικοινωνίας, όμως η πιο σημαντική εκπαίδευση που μπορούμε όλοι μας να παρέχουμε είναι η ευαισθητοποίησή μας πάνω στις δεξιότητες και τις αδυναμίες των ατόμων με ΔΑΦ αναφορικά με την κοινωνική επικοινωνία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

American Psychiatric Association (APA). (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4^th ed, text rev). Washington: American Psychiatric Association.

APA (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM – 5 (5^th ed.). Washington DC: American Psychiatric Association.

Baio, J., Wiggins, L., Christensen, D. L., Maenner, M. J., Daniels, J., Warren, Z., ... & Durkin, M. S. (2018). Prevalence of autism spectrum disorder among children aged 8 years—autism and developmental disabilities monitoring network, 11 sites, United States, 2014. MMWR Surveillance Summaries, 67(6), 1.

Colle L, Baron – Cohen S, Wheelwright & van der Lely H. K. J. (2008). Narrative discourse in adults with high – functioning autism or Asperger syndrome. Journal of autism and development disorders, 38, 28 – 40. 

Downs A. & Smith T. (2004). Emotional understanding, cooperation, and social behavior in high – functioning children with autism. Journal of autism and developmental disorders, 34, 625 – 635. 

Gantman A., Kapp S., Orenski K., Laugeson E. (2012). Social skills training for young adults with High – Functioning Autism Spectrum Disorders: A randomized controlled pilot. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 1094 – 1103.

Gibbs R. W. & Colston H. I. (2012). Interpreting figurative meaning. New York: Cambridge University Press.

Kaland N, Mortensen E. L, Smith L. (2011). Social communication impairments in children and adolescents with Asperger syndrome: slow response time and the impact of prompting. Research in autism spectrum disorders, 5, 1129 – 1137.

Norbury C. F. (2005). The relationship between theory of mind and metaphor: Evidence from children with language impairment and autistic disorder. British journal of developmental psychology, 23, 383 – 399.

Norbury C.F. (2014). Practitioner review: Social (pragmatic) communication disorder conceptualization, evidence and clinical implications. Journal of child psychology and psychiatry, 55(3), 204 – 216. 

Wang A. T., Lee S. S., Sigman M., & Dapretto M. (2006). Neural basis of irony comprehension in children with autism: The role of prosody and context. Brain, 129, 932 – 943. 

Αρβανίτη Σοφία

Λογοθεραπεύτρια, MSc

Υπεύθυνη του Κέντρου Ειδικών Θεραπειών Κύκλος