ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ

Η κατάκτηση του λεξιλογίου εμπλέκει δυο εντελώς διαφορετικές διαδικασίες. Αρχικά πραγματοποιείται ο τεμαχισμός τη ροής της ομιλίας σε σύνολα τα οποία αποτελούν τις λέξεις ενώ στην συνέχεια αποθηκεύεται στο νοητικό λεξικό η φωνολογική μορφή των λέξεων με τις λεξικές τους ιδιότητες (η λεξική κατηγορία, η σύνταξη και η σημασία). 

Τα παιδιά μπορεί να παράγουν τις πρώτες τους λέξεις σε ηλικία περίπου ενός έτους, όμως η αντίληψη της μορφής και της σημασίας αυτών φαίνεται να προηγείται της παραγωγής τους. Αν και οι πρώτες λέξεις των παιδιών δεν έχουν την μορφή των λέξεων των ενηλίκων, είναι αναγνωρίσιμες καθώς αυτές εμφανίζονται με σταθερή φωνολογική δομή και συγκεκριμένη σημασία. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των πρώτων λέξεων είναι η επανάληψη της ίδιας συλλαβής, το οποίο αποτελεί κατάλοιπο του παιδικού βαβίσματος. 

Η κατάκτηση νέων λέξεων από τα παιδιά δεν φαίνεται να ακολουθεί μια σταθερή πορεία. Από την παραγωγή της πρώτης λέξης κατά το πρώτο έτος έως και το δεύτρο έτος της ηλικίας του παιδιού, το παιδί δεν παράγει παραπάνω από 50 με 100 λέξεις. Περίπου στα δυο έτη πραγματοποιείται η "έκρηξη λεξιλογίου" (vocabulary spurt), αν και μπορεί να πραγματοποιηθεί νωρίτερα (σε ηλικία 18 ή 20 μηνών) ή και αργότερα (έως την ηλικία των δυόμισι ετών περίπου). 

Η έκρηξη του λεξιλογίου είναι η διαδικασία κατά την οποία αναπτύσσεται ραγδαία η κατανόηση και παραγωγή νέων λέξεων. Μέσα σε έξι μήνες το λεξιλόγιο του παιδιού ξεπρνά τις 500 λέξεις και μέχρι την ηλικία των έξι ετών το παιδί μαθαίνει 5 έως 9 νέες λέξεις την ημέρα,με αποτέλεσμα ένα παιδί 6 ετών να κατέχει 8000 -14000 λέξεις. 

Σε πρώτο στάδιο τα παιδιά μπορούν να μάθουν πιο εύκολα τα ουσιαστικά συγκριτικά με τα ρήματα. Συνήθως οι πρώτες 100 λέξεις που κατακτούν είναι στην πλειοψηφία τους ουσιαστικά, ενώ στην πορεία αρχίζουν να εμφανίζονται και τα ρήματα με την αναλογία τους να αυξάνεται μεταξύ 100 και 400 λέξεων. Όταν το παιδί χρησιμοποιεί 100 με 200 τότε αρχίζει η παραγωγή φράσεων,ενώ όταν το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί το παιδί περιλαμβάνει περίπου 400 λέξεις τότε αρχίζει να κατακτά περίπλοκες συντακτικές δομές. 

Αξίζει να σημειωθεί οτι οι ατομικές αποκλίσεις είναι μεγάλες στην περίπτωση αυτή, αλλά η έκρηξη του λεξιλόγίου είναι κάτι που συμβαίνει σε όλα τα παιδιά με φυσιολογική γλωσσική ανάπτυξη. Η κατάκτηση του λεξιλογίου της γλώσσας-στόχου είναι μια αρκετά δύσκολη διαιδικασία, αφού πρέπει να κατακτηθούν όλες οι λεξικές ιδιότητες των λημμάτων. Θα πρέπει δηλαδή να διαχωριστούν τα είδη των λέξεων ή οι λεξικές κατηγορίες (ρήματα από ουσιασιτκά), να προσδιοριστεί η σημασία τους και να κατακτηθεί η σύνταξή τους μέσα στην πρόταση.

Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για την ανάπτυξη του λεξιλογίου ενός παιδιού από την έκθεσή του σε ερεθίσματα. Μιλήστε συνεχώς στο παιδί σας (ακόμη και αν το ίδιο δεν μιλάει δεν σημαίνει πως δεν ακούει και δεν καταγράφει εικόνες τις οποίες ταυτίζει με λέξεις). Χρησιμοποιείτε μονολεκτικά ουσιαστικά όταν θέλετε να εξηγήσετε και να εισάγετε μια νέα έννοια στο λεξιλόγιο του παιδιού σας. Πείτε "γάτα!" όταν περνάει από δίπλα σας μια γάτα. Το παιδί έχει την έμφυτη ικανότητα της συγκέντροσης προσοχής, εστιάζει δηλαδή όλη του την προσοχή στο αντικείμενο ή στην κατάσταση στην οποία επικεντρώνει την προσοχή του και ο ενήλικας.

Αρβανίτη Σοφία

Λογοθεραπεύτρια, MSc

Υπεύθυνη του Κέντρου Ειδικών Θεραπειών Κύκλος